Constructivisme Concreet

de stille kracht in de kunst

25-09-2022 t/m 30-10-2022

Kunst die geen andere betekenis heeft dan ‘zichzelf’. Het kunstwerk is universeel en moet volledig in gedachten worden gevormd voordat het wordt uitgevoerd. Het streven is: absolute zuiverheid en duidelijkheid. Net als het Constructivisme is Concrete Art onafhankelijk van de werkelijkheid: het kunstwerk zélf is de werkelijkheid. De kunstenaar reproduceert niet, maar produceert. Het is een kunststroming die tot op heden actueel is. “Een stille kracht in de kunst” zoals André van Lier het noemt.

In zijn kunst is het Van Lier nooit te doen om de weergave van de zichtbare werkelijkheid, de schoonheid van zijn kunst ligt besloten in de mathematische vorm maar vooral wat Van Lier ermee doet. Eenvoudige, willekeurige veranderingen worden intuïtief aangebracht. Door cirkels, ellipsen of vierkante vormen te vouwen, te herhalen, te doorsnijden of via andere ingrepen te veranderen, geeft Van Lier de mathematische vorm spanning, speelsheid en een verhaal. Wanneer je naar een werk van Van Lier kijkt dan probeert je brein direct te ontrafelen hoe en waar de vervorming heeft plaatsgevonden. De perfectie van de geometrie is prettig verstoord. Van Lier slaagt er altijd in de kijker te verrassen.

Als grafisch ontwerper organiseert Cees Van Rutten een verhaal tot een evenwichtig beeld. Als drummer geeft hij ritme en structuur aan de muziek. Als beeldend kunstenaar doet hij beide. Alledaagse materialen zoals hout, karton, etenswaren en kwasten worden in een ritme geplaatst en worden zo abstracte, minimalistische kunstwerken. De dagelijkse werkelijkheid wordt verheven tot kunst.

Ritmes bepalen het werk van Van Rutten. Ritme als in: herhaling maar ook ritme als in: het brengen van orde in de chaos. De extra dimensie komt voort uit de spontane veranderingen die ontstaan vanuit de handelingen die toegepast worden. Het zijn juist die ontsporingen die het werk menselijk maken. Drummers weten als geen ander dat ritme gaat leven door onregelmatigheden. In deze hectische tijd brengt het werk van Van Rutten rust en regelmaat op een fascinerende en menselijke manier.

Als kleine jongen bezoekt Guus Zuiderwijk de Taptoe op de markt in Delft. Het ritme van de muziek en het beeld, de beweging, de symbolen en de historische achtergrond: diep onder de indruk van wat hij daar ziet en hoort gaat hij tekenen. Precies dan en daar begint zijn carrière als beeldend kunstenaar. Iedereen ziet dat daar een jongen met veel talent bezig is. “Had ik die tekeningen nog maar”, zegt hij. Op tienjarige leeftijd gaat hij op les bij een Delftse kunstenaar.

Zijn kunst zal nooit tot één stroming gaan behoren. Verschillende fases komen voorbij of is de zoektocht de bestemming? Wat brengt hem van de ene naar de andere fase? Het is nooit bedacht maar gaat altijd intuïtief. Door opgedane indrukken, een reis, een idee of gewoon omdat hij klein werk wil maken, omdat werk te zwaar is en hij geen zin meer heeft om te sjouwen.

Symbolen spelen in zijn werk altijd een belangrijke rol.

Vooral het vierkant en de cirkel komen veelvuldig voor. Volgens Jung zijn deze symbolen een poging van de psyche om tegenstellingen te verzoenen. “Door een intuïtieve manier van schilderen en reagerend op eerder gevormde beelden, wil ik bronnen aanboren die dieper liggen dan op het puur individuele niveau”. Het meest persoonlijke kan het meest universele zijn.

Dan gaat Zuiderwijk met pensioen. Een reis naar China is een mooi einde van zijn carrière: twaalf gigantische rollen papier verbeelden de Grote Muur en het terracotta leger. De cirkel is rond: het begon en het eindigt met een ritmische opstelling van militairen.

Maar, een kunstenaar blijft een kunstenaar of hij wil of niet. Een goede vriendin stopt met haar bedrijf in sieraden en schenkt hem 1400 sieradendoosjes. En dan begint zijn carrière op wonderbaarlijke wijze opnieuw. (Sommigen beweren dat het daar pas begint.) Bevrijd van elk ‘moeten’ gaat hij aan de slag met de doosjes. Hij voelt wat hij nog niet eerder in zijn carrière heeft gevoeld: dit is wat ik moet doen.

De serie ‘changing refelctions’ waarvan nu werk te zien is bij Galerie Artline bestaat uit een repeterende rechthoekige hoeveelheid aluminium plaatjes. Pas toen de serie klaar was begreep Zuiderwijk waarom het gemaakt moest worden: het zijn de ramen van de bibliotheek van de TU Delft waar Zuiderwijk al heel zijn leven tegenover woont. Wat overblijft van zijn royale pallet is hetzelfde als Delvenaar Jan Schoonhoven: ritme, structuur en eenvoud.

Loop je langs een werk van Anneke Klein Kranenbarg dan lijken de lijnen te bewegen. Ze maakt werken met lijnen die tegelijkertijd simpel en complex zijn. Het zijn ruimtelijke tekeningen, twee en driedimensionaal. Binnen de beperkte vorm laat ze haar zoektocht zien naar vrijheid. De zoektocht naar de beweging in het verstilde. Met geraffineerde lijnen weet ze een bijzondere visuele spanning te creëren.

“Met weinig materiaal wil ik zo veel mogelijk uitbeelden. Wat mij fascineert is de wetmatigheid, maar tegelijkertijd probeer ik die te doorbreken. Elke geometrische vorm heeft een ander karakter en een andere uitstraling. De vorm geeft veel mogelijkheden, maar tegelijkertijd wil ik me beperken tot één vorm zoals een kubus of een lijn”.